the four tendencies

Je kan mensen grofweg in 4 categorieën delen door te kijken hoe zij omgaan met verwachtingen, aldus Gretchen Rubins in The four tendencies. Daarbij maakt ze onderscheidt tussen eigen verwachtingen en verwachtingen van anderen en hoe gevoelig je bent voor beide. Een heerlijk onderwerp om even te lezen, vind ik zelf. Zo snap ik mijzelf weer wat meer en anderen ook. Helemaal omdat in het boek ook nog eens handige tips voorbij komen hoe je hier zelf mee om kan gaan en hoe je omgeving daarbij kan helpen.

Ik zie een wipwap voor me dat symbool staan voor verwachtingen. Aan de ene kant sta jezelf, met je eigen verwachtingen en de dingen die je wilt doen. Aan de andere kant staat de ander, met zijn verwachtingen die hij aan het vertellen is. Naar welke kant zakt de wipwap? Wegen je eigen verwachtingen zwaarder dan die van de ander?

Voordat we naar kijken, wil ik je nog wel vertellen dat de ene tendencie niet beter is dan een andere. Iedereen, ongeacht of je gevoelig bent voor wat voor verwachtingen dan ook, heeft zo zijn of haar eigen kwaliteiten, valkuilen en uitdagingen.

verwachtingen van anderen

Sommige mensen zijn vooral gevoelig voor verwachtingen, druk, van anderen. De wipwap gaat beneden door deze verwachtingen. Deze mensen tikken met gemak een deadline af, gaan met plezier sporten met iemand samen en lezen het ene boek na het andere met een boekenclub (om maar wat voorbeelden te noemen). Vaak zijn dit ook hele fijne teamspelers: alles voor een fijne samenwerking en je kan eigenlijk altijd op ze rekenen! Geen klus is gek genoeg en wanneer ze kunnen helpen, doen ze dit met heel veel plezier. Maak kennis met OBLIGER, de grootste teamspeler in dit model.

De keerzijde is echter dat een OBLIGER met moeite zelf start met een project zonder dat er een deadline van iemand anders aanhangt. Of thuisblijft wanneer het sportmaatje niet kan. Of de boeken ongelezen blijven liggen wanneer de boekenclub een pauze heeft. Zelf de startknop aanzetten vinden ze lastig, en dit blijft vaak een lange worsteling met veel zelfverwijt. Onnodig, want de kwaliteiten van deze mensen zitten gewoon in andere punten.

Een andere keerzijde zit in het graag willen helpen, aangezien JA bovenaan het lijstje staat en NEE eerder onderop. Een OBLIGER stelt iemand anders het liefste nooit teleur en kan zelfs zo ver gaan dat hij zichzelf veel te ver voorbij loopt (zwaai je dan wel even lief naar jezelf?). Echter, wordt er te vaak misbruik gemaakt van de persoon? Dan kan een OBLIGER alles laten vallen en weglopen. Je hebt het dan bijzonder goed verbruit bij deze persoon, en je moet goed je best doen om dit weer te lijmen. Als OBLIGER heb je ook goed op te letten of mensen geen misbruik maken van jouw aardigheid en wil om te helpen, ook al doen anderen dit niet altijd bewust.

En delegeren of iets loslaten? Dit kan een OBLIGER ook bijzonder lastig vinden. Iets kwam immers met een reden bij deze persoon terecht, en een OBLIGER rondt dit graag ook af (teleurstellen doen ze immers niet graag!).

Gelukkig kan je als omgeving helpen, of kan je als OBLIGER je omgeving inzetten om je te helpen. Als OBLIGER ben je immers gevoelig van verwachtingen van anderen. Maak hier gebruik van door afspraken te maken met anderen zodat je dingen gedaan gaat krijgen. Maak sportafspraken om naar sportschool te gaan of organiseer samen met anderen eetafspraken om nieuwe gezondere recepten te ontdekken.

Vraag om de kaders, afspraken en deadlines die je nodig hebt, en geef aan dat je dit nodig hebt. Check wel of dit vanuit een eerlijke doelstellingen komt zodat anderen geen misbruik hiervan maken. Of vraag of iemand je helpt met het opstarten van een nieuw project omdat er zoveel opties en mogelijkheden zijn, waardoor jij het overzicht kwijt bent.

Als omgeving helpt het om een OBLIGER aan te moedigen en te wijzen op die dingen die juist wel goed gaan. Of laten zien wat het oplevert wanneer iemand ergens NEE op zegt. Of laten ervaren waar de grenzen zijn van deze persoon zodat de persoon op tijd kan aangeven wanneer iets genoeg is geweest.

eigen verwachtingen

Aan de andere kant van deze wipwap staat de groep mensen die vooral gevoelig zijn voor zijn eigen verwachtingen. Deze mensen vinden het heel fijn om heel veel vragen te stellen en vol in een onderwerp te duiken zodat ze er alles van af weten. Logica, feiten en efficiëntie staan bij deze mensen ook hoog op de agenda. Ze starten de dag graag met een overzicht van wat er gedaan moet worden, en waarom dat zo is. Zonder een duidelijk waarom, is er geen beginnen aan. Eigen regie, betrouwbaarheid en authenticiteit zijn belangrijke waarden. Net zoals vragen stellen, juist die vervelende en lastige vragen waar de omgeving wel eens moe van wordt. Maak kennis met QUESTIONER, de grote vragensteller in dit model.

De keerzijde is echter dat een QUESTIONER zonder het WAAROM van iets te weten, niet kan starten. Of iets kan afwijzen omdat het in zijn hoofd niet logisch is. Ook het accepteren van autoriteit is een dingetje zoals je je misschien kan voorstellen. Net als de eindeloze vragenvuur vanuit de QUESTIONER zelf. Soms heeft zijn omgeving daar helemaal geen ruimte meer voor en zijn ze het moe, al die vragen. Echter, vragen van anderen kan een QUESTIONER ook lastig vinden, helemaal als deze vragen geen logische aanknopingspunt kan vinden in zijn eigen hoofd. Een QUESTIONER kan dan ook gewoon weigeren een antwoord te geven. Hij heeft je dan wel gehoord, maar vindt het niet de moeite waard om het hier over te hebben. Ook kan de QUESTIONER het lastig vinden zich in te leven in een ander, en te bedenken welke behoefte of verwachting bij de ander kan spelen.

Als laatste kan een QUESTIONER verzuipen in alle mogelijkheden die hij zelf onderzocht heeft rondom een vraagstuk.

De uitdaging van een QUESTIONER zit onder andere in het aangeven dat hij hulp kan gebruiken, of uit te leggen hoe zijn omgeving kan helpen wanneer hij vastloopt (in zichzelf of in zijn omgeving).

Het helpt bijvoorbeeld wanneer iemand duidelijk het WAAROM vermeldt in een vraag, of een opdracht, zodat deze meteen duidelijk is voor de QUESTIONER. Het gebruik van feiten, kennis en logica helpen ook in gesprek met een QUESTIONER, of het helpen herinneren aan het gezamenlijke einddoel. Een echte expert tegenover een QUESTIONER neerzetten, kan ook goed helpen.

Soms komen de vragen die een QUESTIONER stelt wat plompverloren uit zijn mond gerold. Niet omdat hij dit zo lullig bedoeld, maar meer omdat hij niet altijd kan inschatten hoe de ander aan tafel zit of simpel weg nu niet op de woorden kan komen: hij heeft immers NU de vraag. Een oplossing kan zijn om de vragen ‘te laten vertalen’ door een andere, zodat deze socialer overkomen, of als team besluiten dit niet persoonlijk op te vatten en vooral inhoudelijk verder te gaan op de vragen die op tafel liggen.

eigen verwachten en verwachtingen van anderen

Je hebt ook een groep mensen die de wipwap meestal in evenwicht hebben: deze mensen zijn gevoelig voor de verwachtingen van anderen EN eigen verwachtingen. Deze mensen hebben vaak weinig supervisie nodig, die gaan zodra de kaders en het einddoel inzicht zijn. Ze doen vaak wat ze bedacht hebben dat ze gingen doen, ook al vinden anderen dat niet altijd even handig. Eenmaal bedacht gaat dit lastig uit het hoofd en moet het eerst uitgevoerd worden. Ze houden van (to-do)lijstjes en overzichtjes maken. Ze hebben veel nieuwsgierigheid naar verwachtingen, in het algemeen en die van de ander en willen deze graag helemaal begrijpen. Maak kennis met UPHOLDER, de veeleisende zelfstarter.

De keerzijde is dat sommigen een UPHOLDER wat als rigide kunnen ervaren, omdat een UPHOLDER zich zo kan vasthouden aan (eigen) regels en er weinig ruimte is voor speling. Het loslaten van eigen bedachte regels is dan ook een grote uitdaging voor een UPHOLDER. Een UPHOLDER kan er slecht tegen wanneer verwachtingen niet waargemaakt kunnen worden, zowel door zichzelf als door anderen. Een UPHOLDER vindt het dan ook lastig wanneer hij gewezen wordt op een gemaakte fout of wanneer hij herinnerd wordt aan een bestaande deadline. Ook kan hij het lastig vinden om te delegeren vanwege de hoge eisen die hij zelf aan een onderwerp gehangen heeft. Daarnaast kan hij het moeilijk vinden om de juiste prioriteiten te stellen, er is zoveel belangrijk en ALLES moet gedaan worden!

Ook voor een UPHOLDER kan hulp vragen een uitdaging zijn. Toch zit hier een grote meerwaarde voor hem. Anderen kunnen hem namelijk helpen om te relativeren, omdat zij meer afstand van alles hebben en vaak minder hoge eisen in hun hoofd hebben zitten. Laat anderen ook duidelijk maken waarom er afgeweken wordt van het bestaande plan wanneer jij hier veel moeite mee hebt. Ook kunnen anderen meedenken of meekijken in de prioriteiten, voor jezelf of bij een project, wanneer je zelf deze even niet kan maken.

Vraag als UPHOLDER naar de bestaande kaders en einddoel: deze te weten geeft je vrijheid om los te gaan op het speelveld! Maak voor jezelf ook een duidelijk overzicht van je eigen behoefte en verwachtingen, zo kan je hier zelf op bij sturen indien nodig. Heb je dit overzicht gemaakt voor een project op je werk? Deel deze dan ook met je directe collega’s, dan weten zij ook welke verwachtingen er zijn (en of deze realistisch zijn!)

Als laatste help je jezelf (en je omgeving) wanneer je je beseft dat niet iedereen plezier of energie haalt uit de lijstjes die jij graag maakt en alles wat je daarvan kan aftikken. Bedenk dan ook goed wanneer je deze inzet.

geen verwachtingen graag

En als laatste, heb je ook nog de groep mensen bij wie de wipwap wat gebroken is: deze mensen zijn niet gevoelig voor eigen verwachtingen of verwachtingen van anderen. Ze doen die dingen waar ze voor kiezen, niet omdat ze iets perse willen. Sterker nog, hoe meer ze iets willen, hoe lastiger ze iets voor elkaar krijgen. En als een ander iets wil dat ze doen, is de kans nog kleiner dat ze dat daadwerkelijk doen. Ze zijn een ster in buiten de lijntjes denken en kleuren en hebben een grote zelfstandigheid. Ze durven vaak te doen wat anderen niet doen of durven. Ze hechten een grote waarde aan vrijheid, eigen keuze en eigen identiteit. Maak kennis met de eigenwijze REBEL.

Een REBEL is vaak die collega die niet gezien wordt als team-speler, want ze werken vaak graag alleen en zijn niet zo betrouwbaar (helemaal wanneer je ze naast een OBLIGER neerzet). Een REBEL is nogal allergisch voor herhalende taken die vaak gedaan moeten worden, en hebben moeite met routine en planning. Een ander kenmerk waar anderen niet altijd goed tegenkunnen, is dat ze doen alsof bestaande regels niet voor hen bestaan, wat vooral bij een OBLIGER of UPHOLDER het bloed onder de nagels kan halen (dat doe je toch niet?!)

Een REBEL gaat graag zijn eigen weg en zal uiteindelijk die dingen gaan doen waar hij voor kiest. Je kan weinig bepalen voor een REBEL: hij zal vrij snel vol in de weerstand schieten en afhaken. Geef een REBEL dan ook ruimte om zijn eigen fouten te maken en sta klaar wanneer hij dit nodig heeft. Hij komt terug wanneer hij daar klaar voor is. Een REBEL maakt een keuze vanuit geloven in missie/onderwerp of vanuit liefde voor iets of iemand.

Je kan een REBEL helpen door een keuze aan te bieden, want kiezen is iets wat goed past bij een REBEL. Begin met informatie, de mogelijke consequentie en daarna de keuze.